Оқушылар сыбайлас жемқорлыққа қарсы

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы қалыптастыру балалардың тұлғалық дамуы мен қоғамдағы әділдік сезімін қалыптастыру үшін маңызды. Сыбайлас жемқорлықпен күресу – келер ұрпақты жемқорлықпен күресетін етіп тәрбиелеу әрбір азаматтың маңызды міндеті. Мысалы, отбасында ата-ана, балабақшада тәрбиеші, мектепте ұстаз бола отырып, біз балаларға ненің жақсы, ненің жаман екенін біртіндеп түсіндіреміз.  Балаларға осы бағытта білім беру келешекте қоғамда сыбайлас жемқорлықтың алдын алуға және оны жоюға көмектеседі.

Жуырда Алматыдағы №35 мектеп-гимназиясында «Тәртіпті өзіңнен баста!» науқаны ұйымдастырылды. Іс-шара білім алушылар арасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыруға, парақорлықтан келер қауіп деңгейін жіті түсіндіруге, адалдық пән әділдік қасиетін дамытуға бағытталған. Жиынға сала мамандарымен қатар, жоғары сынып оқушылары және ұстаздар қатысып, өзара пікір алмасты.

Алматы қаласында жастардан құралған еріктілер тобы да жемқорлық фактілерін анықтауға, оның алдын алуға тұрақты түрде көмектесіп келеді. Оның қатарында 250-ден аса адам бар. Олар былтыр 2 миллиард теңгеге жуық мемлекет қаржысын үнемдеуге көмектескен.

«Бұл іс-шараның негізгі мақсаты – жастар арасында жемқорлыққа қарсы дүниетанымды қалыптастыру. Адалдық, парасаттылық, әділдік сияқты негізгі құндылықтарды насихаттау. Бастама тек мектеп оқушыларымен шектелмейді. Жоба аясында студенттермен кездесу өткізіледі», – деді ҚР Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің департамент басшысы Арман Рахимов.

Жастар арасында жемқорлыққа қарсы дүниетанымды қалыптастыруды жүзеге асыру үшін бірнеше маңызды шараларды қолға алу қажет.

Мектептерде арнайы сынып сағаттарын өткізу: Балаларға сыбайлас жемқорлықтың қоғамға тигізетін зияны, әділдік, адалдық және құқықтық тәртіп туралы түсінік беру. Еліміз бойынша білім ордаларында «Біз сыбайлас жемқорлыққа қарсымыз!» деген тақырыппен ашық сабақтар ұйымдастырылады. Мақсаты:​Оқушыларға сыбайлас жемқорлықтың қоғамға тигізетін зиянын түсіндіру. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске белсенді көзқарас қалыптастыру. Адалдық, жауапкершілік және әділеттілік қасиеттерін дамыту.

Құқықтық білім беру: Балаларға заңдар мен ережелерді түсіндіре отырып, әрбір адамның құқығы мен міндеттері туралы ақпарат беру. Сонымен қатар, сыбайлас жемқорлықтың қылмыс екенін және оның салдары туралы айта отырып, оларды құқық қорғау органдарының рөлімен таныстыру.

Ойындар мен интерактивті әдістер

Рөлдік ойындар: Балаларға сыбайлас жемқорлыққа қатысты шешімдер қабылдау немесе адалдықтың маңыздылығын көрсету үшін рөлдік ойындар ұйымдастыру. Бұл әдіс балаларға жеке тәжірибе арқылы маңызды құндылықтарды үйретуге көмектеседі.

Интерактивті платформалар: Интернет және мобильді қосымшалар арқылы сыбайлас жемқорлыққа қарсы білім беру материалдарын ұсынып, балаларды белсенді түрде оқыту.

Әлеуметтік жобалар мен акциялар

Конкурстар мен шығармашылық байқаулар: Балалар арасында сыбайлас жемқорлықтың зиянын көрсету мақсатында шығармашылық байқаулар (мәселен, сурет, эссе, поэзия) өткізу.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы акциялар: Мектептерде және қоғамдық орындарда әділдік пен адалдықты насихаттайтын флешмобтар, бейнероликтер немесе постерлер арқылы науқандар ұйымдастыру.

Ата-аналар мен мұғалімдермен жұмыс

Ата-аналарға арналған тренингтер мен семинарлар: Ата-аналарды балаларға сыбайлас жемқорлыққа қарсы тәрбие берудің маңыздылығы туралы ақпараттандыру және осы тақырып бойынша өздеріне қажетті білім мен дағдыларды беру.

Мұғалімдерге арналған кәсіби даму бағдарламалары: Сыбайлас жемқорлыққа қарсы тәрбие беру мен білім беру тәсілдерін меңгеру үшін мұғалімдерге арнайы курстар мен тренингтер ұйымдастыру.

Жастардың рөлін арттыру

Жастар ұйымдарын тарту: Жастар арасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру үшін еріктілер мен жастар ұйымдарының жұмысын белсендіру. Олар сыбайлас жемқорлыққа қарсы бағдарламаларға қатысып, өздерінің пікірлерін білдіруі және қоғамға үлес қосуы мүмкін.

Мультимедиа және жаңа технологияларды пайдалану

Әлеуметтік медиа және YouTube каналдары: Балаларға арналған арнайы білім беру бағдарламалары мен видеолар жасау. Мұнда сыбайлас жемқорлықтың алдын алу және әділдік туралы тақырыптарды қызықты әрі қолжетімді түрде ұсынуға болады.

Қысқа метрлік фильмдер мен анимациялар: Сыбайлас жемқорлықтың салдары мен оның алдын алу жолдары туралы балаларға түсінікті әрі жеңіл форматта түсіндірмелер жасау.

Жалпы алғанда сыбайлас жемқорлық дегеніміз не? Ғылыми әдебиеттерде оған мынадай анықтама берілген: «Сыбайлас жемқорлық – адамның жеке мүддесі үшін материалдық немесе материалдық емес игіліктерді алу мақсатында өзінің лауазымын немесе қызметтік жағдайын заңсыз пайдалануы, сондай-ақ мұндай игіліктерді заңсыз ұсынуы». «Сыбайлас жемқорлық» термині латынның «corruptio» сөзінен шыққан, парақорлық, жемқорлық, сыбайлас жемқорлық, моральдық (рухани) бұзушылық дегенді білдіреді. Бұл әдетте лауазымды тұлғаның өзіне берілген лауазымдық өкілеттіктері мен құқықтарын, сонымен қатар соған байланысты лауазымдық мәртебесін, мүмкіндіктері мен байланыстарын заңдар мен этикалық ережелерге қайшы, өзінің жеке мүддесі үшін пайдалануын білдіреді.

Австрия бұл тұрғыда жақсы тәжірибе ұсынады – сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес бойынша үш апталық біліктілікті арттыру курсы. 14 пен 18 жас аралығындағы балаларға арналған «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы оқыту» жобасы. Бұл жерде студенттерге сыбайлас жемқорлықпен бетпе-бет келген кезде қалай күресу керектігі көрсетіліп, бұл үдерістегі азаматтардың рөлі сахналық көріністер арқылы көрсетіледі.

Жаттығу барысында түрлі ойындар ұйымдастырылады. Әрбір ойын оқушының белсенділігін талап етеді. Олар алдымен арнайы қағазды таңдап алып, оған өз рөлін түсіндіреді. Негізгі тақырыптардың бірі «мектептегі сыйлықтар» болмақ.

Сабақ соңында оқушыларға сауалнамалар таратылады. Сауалнама оқытудың теориялық бөлігі меңгерілген ақпараттан тұрады. Қатысушылар сыбайлас жемқорлықтың жағдайын анықтауы, оның себептері мен салдарын, соның ішінде құқықтық мәселелерді түсіндіруі керек. Мақсаты – жоғары сынып оқушыларының азаматтық жауапкершілігін арттыру, адам құқықтары мен қоғамдық міндеттерді түсіндіру.

Бұл курстарға оқытушы ретінде Австрияның Ішкі істер және Әділет министрліктері, ғалымдар, психологтар, экономикалық қылмыспен күрес саласындағы сарапшылар тартылған.

Индонезияның балалармен қарым-қатынас жасау тәжірибесі ең тиімді әдістердің бірі ретінде танылған. Мемлекетте сыбайлас жемқорлыққа қарсы бағдарламалар балабақшадан бастап білім берудің барлық сатысын қамтиды. Балабақша мен мектеп жасындағы балалар «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы тоғыз құндылық» рухында тәрбиеленеді. Бұл құндылықтар – адалдық, еңбекқорлық, батылдық, жауапкершілік, тәуелсіздік, әділдік, тәртіп, кішіпейілділік және ілтипат. Баланың жасына байланысты бұл құндылықтар оларға ертегі немесе рөлдік ойындар түрінде үйретіледі. Оқушылар мен студенттер үшін сабақтар дәстүрлі түрде лекция, семинар, пікірталас түрінде өткізіледі.

Жалпы, баланың миы бәрін сіңіре алатын машина сияқты. Әсіресе, балабақша жасында ол ақпаратты іріктеп, түсіне алмайды. Ол деректерді сол қалпында қабылдап, жадында сақтайды. Осы орайда баланы жаңаша әдіс-тәсілге баулу, «оған тиме, олай етпе» деген бұйрықтардан бас тартып, дұрыстық, шыншылдық, адалдық, сондай-ақ сыбайлас жемқорлыққа қарсы төзбеушілік сияқты жақсы қасиеттерді қалыптастыру орынды.

Балаларды сыбайлас жемқорлыққа қарсы тәрбиелеу — қоғамның болашағына ықпал ететін маңызды қадам. Әрбір баланың әділдік, адалдық, заң алдында теңдік туралы білім алғаны маңызды.

Г.Тұрсынқожа