Таза бұлақ

Үш жолаушы бір бұлақтың басында бір-біріне кез болыпты.
Бұлақ бір тастақ жерден шыққан, айналасы қалың біткен ағаш жапырақтары бұлақтың үстіне төгіліп, суы мұздай, салқын, шыныдай жылтылдап тұрған сонша әдемі, таза бұлақ екен. Су шыққан жеріне бір қазандай тасты біреу ойып қорғаныш қылып, тастың су ағар жеріне жазу жазыпты: «Әй, жолаушы, болсаң осы бұлақтай бол», – деп. Манағы үш жолаушы бұлақтан ішіп қанған соң жазуды оқып, біреуі саудагер екен ол айтты:
– Бұл жазылған ақыл сөз екен, бұлақ күн-түн тынбай ағып, алыс жерлерге барады. Бара-бара кеңейіп, үлкейеді, бұған бөтен бұлақтар құйып, сөйте бара үлкен өзен болып кетеді. Мұнан мұрат сол: Сен де, адам, тынбай қызмет қыл, ешуақытта жал-қауланып тоқтап қалма, сөйтсең, ақырында, сенде зорайып мұратыңа жетесің дегені ме деп білемін, – деді.
Екінші жолаушы мүсәпір молда екен, басын шайқап:
– Жоқ мен олай ойламаймын, бұл жазудың мағынасы сіздің ойлағаннан гөрі жоғарырақ соқса керек. Бұл бұлақ: Кім кімге болса да, даяр, ыстықтағанды салқындатып, жанын рақаттандырады, сусағанның сусынын, қандырады. Оның үшін ешкімнен ақы дәметпейді, бұлай болса, адамға да әбірет сол. Біреуге жақсылық етсең, ол жақсылығыңды ешкімге міндет етпе дегені болса керек, – деді.
Үшінші жолаушы көркем келген бір әде-мі жігіт екен. Бұл үндемей тұрды. Жолдастары: «Сен не ойлайсың?» – деп сұрады. Жігіт айтты:
– Менің ойыма бөтен бір нәрсе келеді: Бұл бұлақтың суы бір орында тыныш тұрып, шөп-шалам түсіп, лай-қоқым болса, бұған адам мен айуан мұнша ынтық болмас еді. Бұлақ күні түні тынбай ағып тазаланып тұрғаны үшін ынтық болады. Олай болса, жазу-дың мағынасы: «Көңіліңді, бойыңды осы бұлақтай таза сақта, нешік бұлаққа қарасақ, күн түссе күннің, шөп түссе шөптің, сәулесін көреміз. Көңілің сол реуішті сыртқа ашық көрініп тұрсын дегені ме деймін», – деді.

Ыбырай
Алтынсарин