Мен әкемді мақтан етемін!

Жыл сайын әлемде бес миллионға жуық өрт болады. Әр сағат сайын отта бір адам қайтыс болады, екеуі күйік пен жарақат алады. Әрбір үшінші адам бала. Бірақ отты жеңуге көмектесетін адамдар бар. Олар өрт сөндірушілер.

Қазақстандағы өрт күзеті туралы алғашқы белгілі ескерту Петропавл қаласымен байланысты және 1858 жылдан басталады. Ол кезде барлық өрт сөндіру техникасы қол сорғыларынан, ат үстіндегі бөшкелерден, бөренелерден, балталардан тұрды. Қызметті жергілікті тұрғындардың еріктілері атқарды. Өртке қарсы күресті күшейтуді қалап, қалалық жерлерде халық ерікті жарналар мен қайырымдылықтар үшін жұмыс істейтін арнайы қоғамдарға біріктірілді. Өрт сөндірушілер көбінесе өз ісімен айналыспады. Олар көшелерді тазалап, тазартты, көше шамдарын жағып, қаңғыбас иттерді ұстады, полиция бөлімшелеріндегі мас адамдарды тыныштандырды, полицияға қажет нәрсені жасады және өрт сөндіруді мүлдем үйретпеді. Шын мәнінде, олар басқа қызметтерге жегіліп, өрт сөндіру қызметінің артықшылықтарынан айырылды. Өрт сөндіру командасының техникалық жарақтануы ұзақ жылдар бойы өте әлсіз болды, су құбыры болмады, ал ол болған жерде де өрт сөндіру қажеттіліктерін қамтамасыз ете алмады. Өрт жиі болып, тұрғындарға үлкен бақытсыздық әкелді. Кейде өрт бірден 45 үйді жалмады. Кішігірім өрттер қарапайым құбылыс болып саналды.

Петропавлда қалалық өрт сөндіру командасы 1918 жылы құрылды, ол Пролетарская көшесіндегі 3-ші құрылыс кварталының аумағында, Пушкин мен Совет көшелерінің арасында, қазіргі уақытта «ПАМЗ» АҚ-ға тиесілі үй орналасқан бір қабатты кесілген ғимаратта орналасқан. Өрт қалашығының құрамына депо, атқора, ұста кірді. Қаланы телефондандыру оның өсу қарқынынан артта қалғандығына байланысты. Өрт сөндірушілер көпке дейін мұнара бақылаушыларын шығаруға мәжбүр болды. Келеңсіздік шамамен 1938 жылға дейін созылды, яғни 800 нөмірлі МӨҚ енгізгенге дейін.Қазіргі уақытта өрт сөндіру қызметінде заманауи жабдықтар мен өрт сөндіру машиналары бар.

Мен ешқашан үлкен өрттерді көрген емеспін, бірақ менің отбасым өрт сөндіру қызметімен байланысты. Менің әкем өрт сөндіруші. Бір күні қызық көріп әкеммен бірге жұмысына бардым. Өрт сөндірушілермен сөйлестім. Бір кезде диспетчерге қаламыздағы бір үйде өрт басталғаны жөнінде  хабар келді. Әкем мен қасындағы ағалардың бәрі 5 минутта киімдерін киіп, машиналарына отырып кете барды. Маған сол кезде өте қорқынышты да және қызықты болды. Сол күні әкемнің үйге таңғы уақытта келіп, анам екеуінің әңгімелескенін естідім. Қаншалықты қиын болғаны әкемнің түрінен көрініп-ақ тұрды.

Сөйтіп, менде өрт сөндірушілердің жұмысы қаншалықты ауыр, өрт сөндіруші маман болу үшін ер жігіттің бойында қандай қасиеттер керек екендігін білу туралы көп  сұрақтар тұрды. Содан, осы тақырып айналасында жұмысымды бастап кеттім.

Ұстазым Құралай Сәркенқызымен және сыныптастарыммен өрт сөндіру бөлімінің бақылау бөлмесіне бардық. Өрт сөндірушілермен сөйлестік. Біз олардың осы қауіпті мамандықты таңдауының себептері туралы білдік. Алдымен өрт туралы пульт диспетчеріне 101 телефон нөмірі бойынша хабарлайды. Барлық қоңыраулар компьютердің жадында тіркеледі және қоңырауларды, өрт сөндіру есептоптарының шығуын есепке алу журналы жүргізіледі. Өртке бірнеше машинадан тұратын жауынгерлік құрам шығады.

Команда топтарға бөлінген, олардың әрқайсысының өз міндеттері бар: өрт сөндіру, адамдарды құтқару және эвакуациялау, өрттің жақын маңдағы ғимараттарға таралуын болдырмау.

ТЖМ офицерлерінде өз жұмысында құрметтейтін Ар-намыс кодексі бар. Азаматтардың сеніміне тек кәсібилікпен, әдептілікпен және игі істермен ғана қол жеткізуге болады. Басында маған өрт сөндіруші болу оңай және қарапайым болып көрінді. Ол  олай  емес. Өрт сөндірушілер өрт техникалық қару-жарағын білуі және оны меңгеруі тиіс. Олар өрт күзетінің Жарғысын білуге, зардап шеккендерге алғашқы медициналық көмек көрсете білуге тиіс. Өрт сөндіруші үшін өте жақсы физикалық күйде болу өте маңызды, ол спорттық, қатал адам болуы керек. Өйткені, бәрі бірдей толық киіммен,  газ маскасымен, жоғары температурада түтінге толы қараңғы жертөледе жүре алмайды, сонымен бірге отты сөндіре алмайды.Өрт сөндірушілер тыныс алу органдарын қорғауға арналған жабдықтарды, аспаптарды және өрт себебін зерттейді. Олар үнемі жаттығулар өткізіп, өрт сөндіру дағдыларын мықтап меңгеруге машықтанады. Теледидардан статистика бойынша өрт сөндіруші мамандығы тәуекел дәрежесі бойынша екінші орында екенін естідім. Бүгінде олардың саны өте аз.

Бірақ жұмыстағы ең қызықтысы– бұл машиналар: әдемі машиналар үнемі жауынгерлік әзірлікте болады, ал өрт сөндіру бөліміне келгеннен кейін өрт сөндірілгеннен кейін 10 минут ішінде жауынгерлік әзірлікке келтіріледі. Ең бастысы – тазалық пен тәртіп.Мен өрт сөндіру машинасының кабинасына отырсам, өзімді нағыз адам, құтқарушы сияқты сезінемін. Қазір мен машинаның қалай жабдықталғанын, құтқару баспалдақтары қалай жұмыс істейтінін, жеңдер мен құралдар жасырылған жерді жақсы білемін. Өрт сөндіру машиналарының әртүрлі түрлері бар: автоцистерналар, байланыс және жарықтандыру өрт сөндіру машиналары, өрт сөндіру сатылары, өрт сөндіру машинасы– сорғы станциясы. Ең негізгілерінің бірі–өрт сөндіружәне көмекші әрекеттер машинасы. Барлық машиналар қызыл түсті.Қоңырауға шыққанда олар жол жүрудің артықшылығына ие және қызыл бағдаршамға бара алады. Бұл сиреналар мен жыпылықтайды.

Тақырып бойынша ғылыми және тәжірибелік жұмыстарды жүргізу барысы өте қызықты болды. Петропавл қаласындағы мамандандырылған №2 өрт сөндіру бөліміне экскурсияға барған уақытта бөлім басшысы азаматтық қорғау подполковнигі Алимкин Данияр Сакенұлымен кездесіп, сұхбат алдым. Мен «Өрт сөндіруші болып неше жыл қызмет атқарып келесіз?», «Бұл мамандықты таңдауыңызға не себеп болды?», «Тәжірибеңізде болған ең қиын өрт сөндіру шарасын есіңізге түсіре аласыз ба?», «Болашақ өрт сөндіруші мамандығын таңдайтын оқушыларға қандай кеңес бересіз?» деген сұрақтар қойдым. Сұхбат нәтижесі бойынша  бұл мамандықтың өзіндік ерекшеліктері, қиындықтары бар екендігін білдім. Ержүректілік, батылдық, қайсарлық керек екендігін түсіндім.

Сыныптастарымнан да сұхбат алдым. Онда балаларға «Өрт сөндіруші мамандығын таңдар ма едіңдер?», «Неліктен осы мамандықты таңдар едіңдер?» деген сұрақтар қойдым.

Зерттеу әдістерімнің қорытындысы бойынша балалардың өрт сөндіруші мамандығының ең қауіпті мамандықтардың бірі екендігін білмейтіндері туралы түсіндім. Және өмірде өз өмірлерін қорғау үшін қауіпсіздік ережелерін сақтай қоймайтындықтарын сұхбат жүргізу барысында түсіндім.

Қорытындылай келе, өрт сөндіруші мамандығын таңдаған адамдардың жұмысы қауіпті және қиын екендігін түсіндім. Өрт сөндіруші-құтқарушы мамандығы деген бұл тәуекелмен байланысты мамандық, ол кез-келген секундта өмір мен өлімнің арасында болуы мүмкін екендігіне көзімізді жеткіздік.

Нағыз ер азаматтарға тән мамандық жүректілік пен батылдықты талап етеді. Күнде өлім мен өмірдің арасында арпалысып жүрген батырлардың құрал-саймандары сақадай сай, дайындықтары жоғары деңгейде болуы керек. Себебі, бұл іс сәл мүлт кетуді кешірмеуі мүмкін. Тәуліктің кез келген уақытында отқа да суға да түседі. Олардың санасына «құтқару» деген ұғымның сіңіп қалғаны соншалық әрдайым тілсіз жаумен бетпе-бет келуге дайын.

Мен батыл адамдардың қызметіне барғанымды мақтан тұтамын. Өзім өскенде міндетті түрде құтқарушы-өрт сөндіруші боламын деп шештім. Мен өрт сөндірушілер мамандығы туралы көп нәрсе білдім, бірақ жұмысты жалғастыру керек сұрақтар әлі де бар деп ойлаймын. Мен бір нәрсені қатты түсіндім, ұқтым.  Мен айтқан адамдар–батыр адамдар. Мен өз әкемді мақтан етемін! Өйткені, ол нағыз БАТЫР!

Жақсылық Нұржан,
Петропавл қаласы Абай атындағы мамандандырылған қазақ
мектеп-гимназиясының оқушысы