Білімді ұрпақ – ел болашағы

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев биыл 16 наурызда Қазақстан халқына «Жаңа Қазақстан: Жаңару мен жаңғыру жолы» атты жаңа жолдауын жариялады. Президент қазіргідей әлемде геосаяси жағдай ушығып тұрған кезеңде еліміздің сыртқы және ішкі саяси тұрақтылығын сақтау маңыздылығына тоқтала келе, «Біз ең басты құндылығымыз – Тәуелсіздігімізді сақтап, ұлттық бірегейлігіміздің негізін нығайтып, елімізді жаңғырту жолында ұйысуға тиіспіз. Бұл – болашақ ұрпақ алдындағы қасиетті борышымыз» деді. Ал Тәуелсіздігімізді сақтап, ұлттық бірегейлікті нығайтудың ең басты қағидасы – заманауи ғылым мен технологияны дамыта отырып, білімді-білікті, сауатты-салауатты ұрпақ тәрбиелеу. Сондықтан «Білімді ұлт» сапалы білім беру» ұлттық жобасы төңірегінде жұмысты жалғастыру еліміздің Білім және ғылым министрлігімен қатар, барлық өңірлердегі балабақшалардан бастап барлық білім саласына қатысты мекемелердің негізгі міндеті. Осы орайда Білім және ғылым министрі Асхат Аймағанбетов өткенге қорытынды жасай отырып, болашақты жоспарлаудың жарқын үлгісін көрсетіп келеді. Жақында министр Асхат Аймағанбетов былтыр қыркүйек айындағы Президент Жолдауындағы бұйрықтардың қалай орындалғаны жөнінде өзінің есебін жариялады.

Министр Асхат Аймағанбетов:
– Жолдау қарсаңында осы күнге дейін атқарылған жұмыстар туралы айтып бергім келеді.

1. Ғылым. Ғалымдардың 10 жылдай ғылыми гранттардың мерзімін ұлғайту, іргелі зерттеулерге негізделген тікелей қаржыландыруды енгізу және нашарларды төлеу үшін базалық қаржыландыруды кеңейту туралы сұрақ қойғанын ескерсем, бұл сұрақтардың шешімі Президенттің қыркүйек айындағы Жолдауында толық көрсетілген. Мемлекет басшысының қолдауының арқасында заң жобасын қолға алдық, Парламент бұл заң жобасын 2021 жылдың қараша айында қабылдады. Енді 2500-ге жуық ғалым оқуға тұрақты қаржы алады, бұл тұрақты жалақы деген сөз. Грант мерзімі ғалымдар ұсынғандай, бұдан былай 3 жыл емес, 5 жыл. ННС шешімдерінің апелляциялық институты енгізілді. Іргелі зерттеулермен айналысатын 11 ғылыми-зерттеу институтының тікелей қаржыландыруымен олар бір реттік грант нәтижесіне қарамастан қаржыландыруға ие болады. Олардың ішінде Қазақ тілі институты сияқты мекемелер де бар. Ә. Байтұрсынова атындағы Тарих институты. Х. Валиханова, Әдебиет және өнер институты, философия, саясаттану және т.б. оқу орындары енді олар тұрақты негізде қаржыландырылады. Сәйкесінше, зерттеулер тұрақты жүргізіліп, ғалымдар тұрақты жалақы алатын болады.
2. Дарынды балаларды қолдау туралы. Өткен жылы біздің мектеп оқушылары халықаралық олимпиадаларда рекордтық медаль жеңіп алды. Президент дарынды балаларды қолдау шараларын әзірлеуді тапсырды. Министрлік халықаралық пән олимпиадасының жүлдегерлері мен олардың тәлімгерлеріне бір реттік ақшалай сыйлық алуды қамтамасыз ету жұмыстарын жүргізді. Сонымен қатар халықаралық пән олимпиадаларының жеңімпаздары мен әлемдік спорттық және шығармашылық жарыстардың жеңімпаздарына ЕНТ-дан бас тартпастан ЖОО-да тегін оқу құқығы беріледі. Халықаралық пән олимпиадасының жүлдегерлеріне 4,4 млн теңгеге дейін ақшалай сыйлық беріледі деп жоспарлануда: алтын медаль үшін — 1500 МРП, күміс медаль үшін — 1000 МРП (2,9 млн теңге), қола медаль үшін — 500 МРП.

3. ЖОО-ға лицензия беру күндері. Парламент Мәжілісі қабылдайтын заң жобасына өзгерістер енгізілді. Жоғары оқу орындары 5 жылдық жарамдылық мерзімі бар лицензия алады деп жоспарлануда.
4. Заңның өкілеттілігін беру туралы сот білім беру қызметтерінің сапасыздығына және заң бұзуына байланысты лицензияларды алып тастауға тең заң жобасын Парламент Мәжілісі қабылдады.
5. Колледждерге академиялық еркіндік беру міндеті. Мәжіліс қабылдады, енді колледждің білім беру бағдарламалары бұрынғыдай министрлік бекіткен типтік жоспарлар мен бағдарламаларға емес, жұмыс берушілердің кәсіби стандарттары мен талаптарына негізделеді. Әрине, ОД циклін қоспағанда… Бұл кадрларды даярлау сапасын арттыру үшін өте маңызды реформа.
6. Мұғалімдерді дамыту курстарының кестесін өзгерту нұсқаулығы. Білім беру курстары бұрынғыдай 5 жылда бір емес, 3 жылда бір рет өткізіледі деп жоспарлануда. Заң жобасын Мәжіліс қабылдады. Мұндай шешім мұғалімдерді үздіксіз дамытудың жаһандық үрдісіне қадам басу. Финляндия мен Сингапурда мұғалімдер жыл сайын, Гонконг пен Ресей Федерациясында кемінде үш жылда бір рет біліктілігін арттыру қажет.
7. 2025 жылға дейін 1000 мектептің құрылысы. Жыл сайын кем дегенде 200 мектеп ашу міндеті тұр. Қазірдің өзінде 2021 жылы 270 мектеп ашылды. Биыл кемінде 200 мектеп ашу жоспарланып отыр. Құрылыс пен өзін-өзі құрылысты қаржыландыру әкімдіктердің басшылығында екенін атап өтемін. Біз үштілділік пен тапшылықты жоюға ғана емес, бір ауысымды оқытуға көшуге де тырысуымыз керек.
8. Колледжде тегін білім алуға гранттар санын көбейту. Биыл өткен жылмен салыстырғанда 20 мыңға жуық грант бөлінеді.
9. 2022 жылы мектеп, балабақша, колледж мұғалімдерінің жалақысының өсуі. Осы нұсқаулық аясында республикалық бюджетте қосымша қаражат қарастырылады. Ал 2022 жылдың 1 қаңтарынан бастап ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасымен балабақша тәрбиешілерінің, мектептер мен колледждердің педагогтарының, сондай-ақ қосымша білім беру жүйесі мамандарының жалақысы қайта қаралады. Мемлекет басшысының осы және өзге де тапсырмаларына сәйкес, қажетті жұмыстарды ары қарай жалғастырамыз», -деді.

Министр Асхат Аймағанбетовтың еліміздің білім және ғылым саласындағы бүгінгі даму үрдісі мен Президент жүктеген міндеттердің жүзеге асырылу барысы жөнінде есеп беруін – атқарылған жұмысты қорытындылап, алдағы жоспарға нық қадам басудың алғышарты десек қателеспейміз. Абай хакімнің өзі бесінші қара сөзінде «Егерде есті кісілердің қатарында болғың келсе, күнінде бір мәртебе, болмаса жұмасында бір, ең болмаса айында бір, өзіңнен өзің есеп ал! Сол алдыңғы есеп алғаннан бергі өмірді қалай өткіздің екен, не білімге, не ахиретке, не дүниеге жарамды, күнінде өзің өкінбестей қылықпен өткізіппісің?» деп өсиет еткенін ескерсек, министр Асхат Аймағамбетов еліміздің білім-ғылым саласын дамытуға қосар үлесінің алда да жарқын болары сөзсіз.

Тілекгүл ЕСДӘУЛЕТ